คำราชาศัพท์ 6

สำหรับเจ้านายตั้งแต่หม่อมเจ้าขึ้นไป
1. ในการกราบบังคมทูล ไม่ต้องใช้คำขึ้นต้นและลงท้าย ถ้าเป็นพระยุพราช, พระราชินีแห่งอดีตรัชกาลและสมเด็จเจ้าฟ้า ควรใช้สรรพนามแทนพระองค์ท่านว่า "ใต้ฝ่าละอองพระบาท" ใช้สรรพนามแทนตนเองว่า "ข้าพระพุทธเจ้า" และใช้คำรับว่า "พระพุทธเจ้าข้า"

2. เจ้านายชั้นรองลงมา ใช้สรรพนามแทนพระองค์ว่า "ใต้ฝ่าพระบาท" ใช้สรรพนามแทนตนเองว่า "เกล้ากระหม่อม" ใช้คำรับว่า "พระเจ้าข้า" เจ้านายชั้นสมเด็จพระยาและพระยาพานทอง ใช้สรรพนามของท่านว่า "ใต้เท้ากรุณา" ใช้สรรพนามของตนว่า "เกล้ากระหม่อม" ใช้คำรับว่า "ขอรับกระผม"

คำราชาศัพท์หมวดต่างๆ
1. คำราชาศัพท์หมวดร่างกาย

ผม = พระเกศา

ไหปลาร้า = พระรากขวัญ

จุก = พระโมฬี

นม = พระถัน, พระเต้า

หน้าผาก = พระนลาฎ

ท้อง = พระอุทร

ฟัน = พระทนต์

เอว = บั้นพระองค์, พระกฤษฎี

ลิ้น = พระชิวหา

หลัง = พระขนอง

นิ้วมือ = พระองคุลี

บ่า = พระอังสะ

นิ้วชี้ = พระดรรชนี

ขนระหว่างคิ้ว = พระอุณาโลม

เงา = พระฉายา

จอนหู = พระกรรเจียก

ผิวหน้า = พระราศี

จมูก = พระนาสิก

ปอด = พระปับผาสะ

ปาก = พระโอษฐ์

คาง = พระหนุ

อก = พระอุระ, พระทรวง

หู = พระกรรณ

รักแร้ = พระกัจฉะ

ดวงหน้า = พระพักตร์

สะดือ = พระนาภี

อุจจาระ = พระบังคนหนัก

น้ำตา = น้ำพระเนตร

ต้นขา = พระอุรุ พระอัสสุชล

หัวเข่า = พระชานุ

ต้นแขน = พระพาหุ

แข้ง = พระชงฆ์

ข้อมือ = ข้อพระหัตถ์

ผิวหนัง = พระฉวี

ข้อเท้า = ข้อพระบาท

คิ้ว = พระขนง

ปัสสาวะ = พระบังคนเบา

ลิ้นไก่ = มูลพระชิวหา

ไรฟัน = ไรพระทนต์

นิ้วก้อย = พระกนิษฐา

คอ = พระศอ

เนื้อ = พระมังสา

ขน = พระโลมา

เถ้ากระดูก = พระอังคาร

น้ำลาย = พระเขฬะ

2. คำราชาศัพท์หมวดเครื่องใช้

ม่าน, มุ้ง = พระวิสูตร

พระสูตร ประตู = พระทวาร

ถาดน้ำชา = ถาดพระสุธารส

คนโทน้ำ = พระสุวรรณภิงคาร

ของเสวย = เครื่อง

ช้อน = ฉลองพระหัตถ์ช้อน

ส้อม = ฉลองพระ

หัตถ์ส้อม ปิ่น = พระจุฑามณี

เหล้า = น้ำจัณฑ์

เสื้อ = ฉลองพระองค์

รองท้า = ฉลองพระบาท

ปืน = พระแสงปืน

ผ้าเช็ดตัว = ซับพระองค์

ผ้าเช็ดหน้า = ซับพระพักตร์

กระจกส่อง = พระฉาย

ที่นอน = พระยี่ภู่

กางเกง = พระสนับเพลา

พระที่ ( ราชวงศ์ )

ไม้เท้า = ธารพระกร

เตียงนอน = พระแท่นบรรทม

น้ำกิน = พระสุธารส

ตุ้มหู = พระกุณฑล

พานหมาก = พานพระศรี

น้ำชา = พระสุธารสชา

ผ้าอาบน้ำ = พระภูษาชุบสรง

ข้าว = พระกระยาเสวย

( พระมหากษัตริย์ ) เข็มขัด = รัดพระองค์ , ผ้าชุบสรง , ผ้าสรง พระปั้นเหน่ง